محمدتقی پسیان

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 14 منبع : شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران (جلد اول)

سرهنگ محمدتقى خان پسیان، معروف به كلنل محمدتقى خان، متولد 1271. او از یك خانواده‏ى سپاهى آذربایجان برخاسته است و تمام بستگانش در نظام بودند. پدر او نیز یاور محمدخان عنایت‏السلطان نام داشت. تحصیلات ابتدائى را در تبریز انجام داد و بعد به تهران آمد و وارد مدرسه‏ى صاحب‏منصبى شد و در سن 20 سالگى درجه‏ى ستوانى گرفت. ظرف یك سال بر اثر ابراز رشادت در جنگ‏هاى داخلى، دو درجه ارتقاء گرفت و در 23 سالگى سرگرد شد. مدتى براى معالجه به اروپا رفت و در آنجا در قسمت هوانوردى وارد شد و در قشون آلمان نیز زمانى كارآموزى كرد. در 1299 به ایران بازگشت و ریاست ژاندارمرى خراسان به او واگذار شد. براى ژاندارمرى تشكیلات منظمى به وجود آورد. در فروردین ماه 1300 به دستور سید ضیاءالدین طباطبائى رئیس دولت، قوام‏السلطنه والى خراسان را بازداشت و اموال او را مصادره نمود. پس از دستگیرى و اعزام قوام به تهران، كفالت استاندارى به عهده‏ى كلنل قرار گرفت. حكومت صد روزه‏ى سید ضیاءالدین پایان یافت و قوام‏السلطنه از زندان خارج و در كاخ فرح‏آباد فرمان نخست‏وزیرى خود را از سلطان احمدشاه قاجار دریافت كرد. با روى كار آمدن قوام، تلگرافى به مشهد مخابره شد و كلنل از كفالت ایالت بركنار گردید و شخصى به نام نجدالسلطنه به كفالت استاندارى برگزیده شد. پس از چند روز، پسیان نجدالسلطنه را از كار بركنار و خود شخصاً كار استاندارى را برعهده گرفت و از مركز تقاضا نمود استاندار لایقى براى خراسان تعیین نمایند و به او نیز اجازه دهند با شرایطى براى ادامه‏ى تحصیلات نظامى از ایران خارج شود. دولت، نجف قلى صمصام‏السلطنه را براى این سمت انتخاب نمود و مكاتباتى بین صمصام‏السلطنه و كلنل رد و بدل شد. سرانجام صمصام‏السلطنه قبل از حركت، از استاندراى مستعفى شد. در خلال این احوال، كلنل گلروپ فرمانده كل ژاندارمرى، مأمور رسیدگى به كار كلنل پسیان شد و به اتفاق عده‏اى از افسران عازم مشهد گردید، ولى كلنل دستور داد تمام آنها را در شاهرود بازداشت و به مركز اعزام دارند. با این اقدام، براى حكومت مركزى مسلم شد كه او علیه حكومت مركزى قیام كرده است و حاضر به اجراى دستورات نیست. قوام‏السلطنه به رؤساى ایلات متوسل شد و به وسیله‏ى شجاع‏الدوله و امیر شوكت‏الملك علم تقاضا كرد كلنل را دستگیر نمایند. قوائى از طرف ایلات جمع‏آورى و به سمت مشهد حركت داده شد. كلنل براى دفع خطر، به استقبال آنها رفت و در جعفرآباد قوچان جنگ سختى بین ایلات و قواى ژاندارم درگرفت. پس از چندى زد و خورد و وارد كردن تلفات سنگین به قواى چریك، مهمات قواى كلنل تمام شد و خود وى به قتل رسید و سرش را از بدن جدا ساختند. هنگام شهادت بیش از سى سال از عمرش نگذشته بود. تحصیلات نظامى‏اش را در ایران و آلمان انجام داده بود. فوق‏العاده رشید بود. در چند جنگ داخلى شركت كرد و چندین بار زخمى شد. به زبان و ادبیات فارسى نیز دلبستگى داشت و گاهى شعر مى‏سرود. مقبره‏اش در مشهد در باغ نادرى است. چند سال پیش جنازه‏ى وى را از قبرستان عمومى خارج و در باغ نادرى مدفون ساختند. بر سنگ مزار او این عبارت نوشته شده است: «آرامگاه فرزند رشید ایران شادروان سرهنگ محمدتقى خان پسیان، سال تولد هزار و سیصد و نه قمرى، سال شهادت غره صفر هزار و سیصد و چهل قمرى».